Οι δύο γυναικείες ορμόνες είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη. Τα οιστρογόνα πήραν το ονομά τους απο το ρόλο τους στον οιστρικό κύκλο. Είναι μια ομάδα στεροειδών χημικών ενώσεων και αποτελούν τις κύριες γυναικείες φυλικές ορμόνες καθώς είναι αυτές που προωθούν την ανάπτυξη των γυναικείων δευτερεύοντων χαρακτηριστικών όπως π.χ. οι μαστοί. Παράλληλα συμβάλλουν στον πολλαπλασιασμό των λιποκυττάρων στους γλουτούς και στα κάτω άκρα ενώ ταυτόχρονα μειώνουν τα λιποκύτταρα στην κοιλιά δημιουργώντας έτσι το γυναικείο τύπο σώματος, «σώμα μήλο». Προκαλούν μικρή κατακράτηση νερού και άλατος αλλά βοηθούν στη μείωση της όρεξης διότι ελαττώνουν μια ισχυρή ορεξιογόνο νευροορμόνη του εγκεφάλου, το νευροπεπτίδιο Υ.
Η προγεστερόνη είναι η ορμόνη που διασφαλίζει τη δημιουργία μιας παχίας επένδυσης της μήτρας (ενδομήτριο), που διευκολύνει την εμφύτευση του εμβρύου στα τοιχώματά της καθώς και την ανάπτυξη του εμβρύου κατά τις πρώτες 8-10 εβδομάδες της κύησης. Η παραγωγή της αυξάνεται κατα το 2ο μισό του κύκλου προκαλώντας μια μικρή αύξηση της όρεξης και μια μικρή κατακράτηση νερού και άλατος. Καθώς η παραγωγή των παραπάνω ορμονών μεταβάλλεται με την ηλικία, προκαλούνται και οι ανάλογες μεταβολές στην όρεξη και στο σωματότυπο της γυναίκας.
Εφηβεία
Κατά την εφηβεία η παραγωγή οιστρογόνων αυξάνει, αλλάζοντας το εφηβικό σώμα σε γυναικείο. Η ανάκτηση σωματικού βάρου και κυρίως λίπους, είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της ωορρηξίας και της έμμηνος ρήσης. Πολλά νεαρά κορίτσια βλέποντας την αύξηση του βάρους τους καταφεύγουν σε εξαντλητικές δίαιτες προκαλώντας διαταραχές στην περίοδο αλλά και προδιάθεση για βουλιμικά και ανορεκτικά επεισόδια. Σε περίπτωση που κάποιο κορίτσι είναι ήδη υπέρβαρο πρίν μπεί στην εφηβεία, και κατά τη διάρκειά της αυξηθεί έντονα το βάρος του , μόνο τότε είναι αναγκαία κάποιου βαθμού φροντίδας σχετικά με τη διατροφή και το βάρος του. Για το λόγο αυτό οι γονείς πρέπει να στρέφουν τα παιδιά τους απο μικρή ηλικία προς την υγιεινή διατροφή και την άσκηση ώστε οι ορμονικές αλλαγές που θα επέλθουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας να μην οδηγήσουν σε παχυσαρκία.
Κύηση
Κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης η παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης αυξάνεται, αυξάνοντας έτσι την κατακράτηση υγρών και το βάρος της μέλλουσας μητέρας. Σύμφωνα με έρευνες, κάθε εγκυμοσύνη προσθέτει 1-2 κιλά κατά μέσο όρο. Η απότομη πτώση των ορμονών αμέσως μετά τη γέννα μπορεί να επηρρεάσει τη ψυχολογία της λεχώνας και να οδηγήσει σε κατάθλιψη και σε καταστάσεις υπερφαγίας. Το ιδανικό είναι μια λεπτή κοπέλα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης να πάρει από 12-18 κιλά, μια φυσιολογικού βάρους από 11 εώς 16 κιλά και μια παχύσαρκη να μην υπερβεί το 12 κιλά.
Εμμηνόπαυση
Κατά την περίοδο αυτή, τα οιστρογόνα μειώνονται και κατά συνέπεια αυξάνεται η όρεξη. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την προ – και εμμηνοπαυσιακή φάση οι περισσότερες γυναίκες παρατηρούν αλλαγές όχι μόνο στο βάρος αλλά και στην κατανομή του λίπους. Η μείωση των «γυναικείων» ορμονών έχει σαν αποτέλεσμα αλλαγές στο λιπώδη ιστό με τάση αύξησης του κοιλιακού λίπους και μείωση του λίπους στη περιοχή των γλουτών. Αυτό δημιουργεί το σώμα αντρικού τύπου, που πέρα από την αισθητική αλλαγή σχετίζεται και με προβλήματα υγείας καθώς επηρεάζει τη λειτουργία ζωτικών οργάνων. Καθώς τα οιστρογόνα επιδρούν και στη ψυχολογία, η μείωση τους μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη και σε επιπλέον αύξηση του βάρους.
Σύμφωνα με έρευνες, ο μέσος όρος αύξησης βάρους κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης (η οποία μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια!) είναι περίπου 500γρ. το χρόνο. Σε αυτό συντελεί, πέρα από τον ορμονικό παράγοντα, η μείωση της σωματικής άσκησης καθώς και η μείωση του μεταβολισμού κατά 5% κάθε 10 ετία μετά τα 45 έτη, που επέρχεται ως συνέπεια της μείωσης της μυϊκής μάζας.
Δέσποινα Ζαφειροπούλου 